Hóe oud?
Al voor de jaartelling, geschat wordt 1600 voor Christus, werd dit pigment ontdekt en was het in Egypte de enige bekende kleur geel. De opgravingen in Egypte die tegenwoordig worden gedaan tonen -naast tientallen mummies- ook verbleekte, wit uitgeslagen glorie in de vorm van resten van gebouwen en andere artefacten; De wellicht ooit sprankelende kleuren zijn meestal al lang vergaan. Onderzoekers vermoedden echter dat Egyptische beelden en gebouwen in de oudheid uit veel kleur bestonden. Er werden monsters genomen van verbleekte opgravingen en het resultaat vormde een verrassende ontdekking: Er werd geel pigment aangetroffen waarvan het gebruik in deze tijd nog volledig onbekend was. Het pigment was tot nu toe alleen nog teruggevonden in schilderijen uit de middeleeuwen, uit ongeveer 1300 voor Christus.
Knap staaltje chemie
Het pigment werd gewonnen uit vulkanisch tufsteen, een zachte steensoort die ontstaat vanuit vulkanisch afval. Het bindmiddel waarmee het pigment tot verf werd gemaakt, bestond in de klassieke oudheid in Egypte uit rubber, waarschijnlijk afkomstig van acaciabomen en dierlijk lijm. Dit laatste middel werd vervaardigd door dierlijke huiden en botten in water te koken, tot er een gel-achtige massa ontstond. Deze werd vervolgens gedroogd en verpulverd. Kun je je het beeld voorstellen waarin dit knap staaltje techniek uitgevonden werd?
Voor de 15e eeuw kende Europa het pigment nog helemaal niet, tot de kleur synthetisch werd ontwikkeld. Vanaf dit moment ontstond ook de olieverf schildertechniek. De kleurtint bleef vanaf deze tijd dankzij de synthetische bereiding langer mooi.
Napels geel werd daarvoor al veel gebruikt in de productie van gekleurd glas, en glas-artiesten zouden de kennis over dit pigment bekend maken in Venetië, waar de kleur als ‘Potterbakkers geel’ werd bekroond. Vervolgens werd de stof uit Italië geëxporteerd naar Noordelijk Europa, waar de naam ‘Napels geel’ werd geboren. De titel is te danken aan de oorsprong van het pigment: De gelige zwavelafzetting in de grond rond de Vesuvius, een actieve vulkaan vlakbij Napels.
Geheimzinnig en turbulent
De kleur kende fases van populariteit, maar ook periodes waarin het weinig tot niet geproduceerd werd. Zo hield de productie van Napels geel in de klassieke oudheid, rond het jaar 400, helemaal op. Pas eeuwen later, ongeveer 100 jaar na Christus, werd het pigment herontdekt in Azië. De kleur werd tot de achttiende eeuw vooral gebruikt in olieverf, en verkreeg daarna pas een vaste kleurtint in aquarelverf. Pas in de zestiende eeuw werd het pigment ook synthetisch ontwikkeld in Italië. In deze tijd werd er over de technieken die werden toegepast in de kunst vaak nog erg geheimzinnig gedaan. Gelukkig waren er altijd wel figuren die deze geheimen graag onthullen. Zo ook de Italiaanse Cipriano Piccolpasso. Dankzij hem werden de productiemethoden uit deze tijd van het pigment Napels geel bekend.
In zijn boek ‘Li tre libri dellárte del Vasaio’ schreef hij tussen 1556 en 1559 zeven verschillende productiemethoden van Napels geel, in het eerste boek over de pottenbakkerstechniek ter wereld.
Pas op, giftig!
Zonnebloemvelden, een strand met zonsondergang, en uitgestrekte woestijnlandschappen. Prachtige taferelen waarin geel-pigmenten volop worden gebruikt. Klinkt onschuldig en poëtisch, he?
Toch niet helemaal: pas in de negentiende eeuw werd ontdekt dat het pigment behoorlijk giftig is. Dit komt door de stoffen lood en antimoonoxide. Wanneer deze stoffen worden ingeademd, kunnen vervelende symptomen als bronchitis ontstaan. Je kunt je voorstellen dat dit voor de enthousiaste schilder voor de achttiende eeuw een bittere pil is geweest. Gelukkig werden er al snel alternatieve methodes bedacht om toch dezelfde prachtige geel te behouden. Zo kwamen er alternatieve pigmenten op de markt met vrijwel dezelfde kleurwaarden: Tegenwoordig worden de giftige pigmenten vervangen door een veilige combinatie van voornamelijk ijzeroxide en zinkwit.
Als je als olieverfschilder ook nog gamsol gebruikt ter vervanging van terpetine, ben je een moderne en gezonde kunstenaar!
Wil je meer lezen over de veelzijdige gamsol? Lees dan dit blog: Gamsol: Beter dan terpetine?
Ook leuk om te lezen: Het bloederige verhaal over het ontstaan van magenta in ons blog: Magenta, een bloedmooie kleur.
Eigenschappen van modern Napels Geel
- ‘Bleek’-kleurend geel pigment
- Sterk dekkend door toevoeging van zinkoxide
- Vooral geschikt in olieverf, tempera en fresco.
- Ook toegepast in softpastel, oliepastel, pastelpotlood, kleurpotlood, acrylinkt.
- Minder geschikt in wateroplosbare verfsoorten
- Sneldrogend pigment
Onze producten in Napels Geel
Klik op het plaatje om naar de webshop te gaan.
